Kuda ide Srpska pravoslavna crkva
CRKVA BEZ VRHOVNOG STAREŠINE ???
– SPC ima horizontalnu organizaciju u kojoj je patrijarh samo jednak sa episkopima, pa ga vladike često svojim ponašanjem iznevere
Dr Marko Lopušina
Javna izjava episkopa Diseldorfa i Nemačke Grigorije da od predsednika Srbije Aleksandra Vučića, kada je došao u Patrijaršiju, gde je zasedao Sabor Srpske pravoslavne crkve, nije imao priliku da čuje kako glasi njegov plan o Kosovu, niti je to čuo bilo ko drugi među prisutnima u sali, data je mimo saglasnosti patrijarha Irineja i Patrijarha i ne odgovara službenom zapisnisku Sabora. Ona je ujedno dokaz samovoljnosti episkopa da deluju mimo stava poglavara, patrijarha srpskog i crkvenog Sabora. To je i dokaz da episkop može da bude jači od patrijarha i da nameće svoju volju, naspram stava Patrijaršije i patrijarha srpskog Irineja.
Naime, SPC ima zastarelu horizontalnu organizaciju u kojoj patrijarh nije vrhovni starešina, već je jednak sa episkopima, koji ga često svojim ponašanjem iznevere. Patrijarh Irinej, na primer, ne može da dođe u posetu nekoj eparhiji, dok ga nadležni vladika ne pozove u goste. Episkopi svoje eparhije tretiraju kao svoje lične carevine, u kojima stoluju po svom nahođenju, decenijama i nesmenjivi. To potvrđuje mnoge afere sa ponašanjima vladika, koji su, na primer, zloupotrebili ckvenu imovinu ili prekršili kanone SPC. Na neke vladike vernici se žale direktno patrijarhu Irineju, ali on ne može nijednom svojom odlukom da ih ukori ili smeni.
Jedan vladika zida sebi episkopski dvor i nemilosrdno troši pare vernika, zbog čega se oni bune. Drugi smenjuje starije sveštenike, dovodi mlađe, smenjuje predsednicu Kola srpskih sestara, namešta svoje ljude, kako tvrde vernici, i niko mu ništa ne može. Mnogi od episkopa nakon velikih grešaka nisu zavek smenjeni već su samo suspendovani, što im zbog nemogućnosti patrijarha da ih kontroliše ili da im naređuje, daje mogućnost da se u svojim eparhijama i dalje ponašaju kao carevi u carevini. Zato u nekim eparhijama, kao, na primer, u Kanadi, postoji dvovlašće starog i novog episkopa.
Situacija po patrijarha Irneja i Patrijaršiju u Beogradu je sve gora, jer SPC danas ima više eparhija u inostranstvu, nego u matici Srbiji. Srpska pravoslavna crkva je postala zagranična. Episkopi iz dijaspore mogu da nadglasavaju episkope iz Srbije. Ako se pregleda sajt SPC može se lako prebrojati da Srpska pravoslavna crkva danas ima 27 mitropolija i eparhija u svetu, a samo 13 u Srbiji. Život episkopa u dijaspori im daje priliku da se osamostale od Patrijaršije i da nastupaju mimo patrijarha Irineja. To je slučaj sa vladikom Maksimom iz Kalifornije, episkopom zapadno-američke eparhije, koji ima svoj sud o autokefalnosti crkve u Ukrajini.
Iz dijaspore SPC preti velika opasnost da u inostranstvu hramovi i vernici budu oteti i pripisani drugim crkvama i državama. Da se podsetimo da je svojevremeno jedan mitropolit u SAD tražio da se pristupi Pravoslavnoj crkvi Amerike. A da Rumunska pravoslavna crkva bukvalno otima srpske pravoslavce u zemljama Beneluksa i upisuje ih kao svoje vernike. To isto radi i Crnogorska pravoslavna crkva sa srpskim vernicima u Južnoj Americi.
Episkop Eparhije frankfurtske i sve Nemačke vladika Grigorije (Durić) postavljen je lane za vladiku, kao i vladika Kiril (Bojović), koji je postao episkop Eparhije buenosajrejske i centralno-južnoameričke kao ispomoć. Obojica episkopa, Grigorije i Kiril, dobili su od Svetog arhijerejskog sabora u maju prošle godine zadatak da „srede stanje u Srpskoj pravoslavnoj crkvi u inostratstvu“.
Posao vladike Grigorija je da ujedini i ojača SPC u Nemačkoj i podigne njen status u ovoj zemlji, a vladike Kirila da spase SPC od otimanja koje vrši nelegalna Crnogorska pravoslavna crkva na tlu Južne Amerike.
Od Beograda gde je sedište Patrijaršije SPC, preko Balkana, Evrope, tri Amerike, Afrike i Azije do Novog Zelanda, danas postoji oko dve stotine srpskih hramova, crkava, kapela, grobalja i ostalih verskih insitutcija, kao što su škole veronauke, Kolo srpskih sestara, kulturna i folklorna društva, izdavačke kuće. Oni okupljaju oko pola miliona pravoslavnih vernika, pre svega Srba, zatim Rusa, Grka, Ukrajinaca, Rumuna, Kopta, Egipćana, Afrikanaca.
U hramovima SPC širom sveta iseljeni srpski narod verom i kulturom razvijaju i šire srpsku tradiciju i grade svoj nacionalni identitet. Niko, međutim, ne pita, a Crkva se tim javno ne oglašava, kakvi problemi muče SPC u tuđini. Prvi su unutrašnji problemi proizašli iz zastarele organizacije i rada SPC i u Srbiji i u emigraciji. A drugi su spoljni problemi, nametniti politikom stranih država.
Naime, kako Ustav SPC daje veliku moć episkopima, to su neki od njih svoje starešinstvo nad mitropolijama i eparhijama u inostranstvu doživeli kao vladanje carevinom vernika i parohijana, pa su privatizovali i crkve i crkveni život. Zbog toga su svojevremeno smenjeni (rođena braća) vladika Konstantin u Nemačkoj i vladika Georgije kanadski.
Drugi problem SPC je što pojedini episkopi u dijaspori i inostranstvu nedovoljno rade na statusu SPC. Srpska pravoslavna crkva je u stranim državama registrovana na tri načina – kao verska zajednica, kao udruženja građana i kao sekta. Tamo gde je SPC verska zajednica priznata je od države (SAD, Rusija, Švedska, Hrvatska, Austrija, Australija), član je državnog Saveta crkava, Međunarodnog saveta crkava, prima dotacije po broju upisanih vernika, a naši sveštenici imaju dozvolu za rad i pravo na plate i penzije. Tamo gde je SPC samo udruženje građana ili sekta, nema status u stranoj državi, a njeni sveštenici rade ilegalno, i bez dozovole za rad i dozvole za boravak.
Najgora je situacija po SPC u inostranstvu, što je počela u nekim zemljama da gubi status verske zajednice, jer njen i naš episkop nije plaćao državne dažbine, pa je proglašen nepoželjnim.
Pojedini parohijani SPC u dijaspori su nezadovoljni radom svoje Crkveno-školske opštine, pa i svojih sveštenika. Odlukom SPC ukinuto je pravo da vernici, odnosno građani mogu da budu predsednici uprava CŠO, pa se došlo u situaciju da se „pop za sve pita i o svemu sam odlučuje“ – kažu nezadovoljni. Drugi su nezadovoljni jer sveštenici rade bez dozvole, jer se prote bave dodatnim poslovima na građevini, a neki od njih se trguju ilegalno polovnih automobila i tako zarađuju za život u tuđini.
Ako uzmemo u obzir činjenicu da SPC danas u stranim zemljama ima 27 eparhija, a samo 13 u Srbiji, po čemu je postala zagranična crkva, to je dovodi u situaciju da mora mnogo više pažnje da posveti svojim vladika, sveštenicima, vernicima i hramovima u inostranstvu, jer je izložena opasnostima da se osamostale, da deluju mimo Patrijaršije, patrijarha irineja i Sinoda, ali i da budu zajedno sa vernicima u dijaspori izloženi asimilacije, pruezimanja, otimanja, kao i gašenja Srpske pravoslavne crkve.